|
پایه هاى دین اسلام ، امورى چند است که اعتقاد و معرفت به آنها اصل ، و عمل به دستورات دیگر دین ، و دیگر دانشها مانند علم حدیث و فقه و تفسیر بر آن مبتنى و فرع آن است، نخست بایستى به آنها پایبند بود و آنها را باور داشت و سپس به فروع پرداخت. آنها عبارتند از: 1ـ توحید: خدا را به یکتایى شناختن. 2ـ نبوّت: به رسالت همه انبیاء از جانب خداوند معتقد بودن 3ـ معاد: بازگشت ارواح به ابدان، و رجوع همه مکلفین یا همه جانداران به محضر پروردگار جهت حساب و سپس جزاء ، در روزى خاصّ. دو اصل نیز به عنوان اصل مذهب به « شیعه » اختصاص دارد، که عبارتند از: 1ـ عدل 2ـ امامت این دو اصل در حقیقت از آن سه جدا نیستند ، چرا که عدل مانند دیگر صفات ثبوتیه ، چون علم و قدرت، مربوط به توحید است و توحید متضمن این صفات است و نشاید که آن را اصلى جداگانه پنداشت ولى نظر به اینکه در قرن سوم هجرت ، میان فرقه اشاعره از عامّه از یکسو ، ومعتزله ازعامّه و امامیه (شیعه) از سوى دیگر در این امر اختلاف افتاد و اشاعره که در میدان استدلال نتوانستند میان عدل خداوند با قدَر وفق دهند عدل را از خدا سلب نمودند و معتزله و امامیه قائل به عدل شدند لذا عدل یکى از اصول اعتقادیه آنها به شمار آمد. و اما امامت ، امتداد مقام نبوت ( به جز مرتبه دریافت وحى ) است که همان وصایت است که درعهد پیامبران اولوالعزم معهود بوده که چون آثار مرگ را در خود مشاهده مىکردند فرد شایسته اى را به امر خداوند به جاى خویش به سرپرستى مکتب وملت مىگماشتند ، حتى بعضى از پیامبران غیر اولوالعزم نیز ، بودند که جانشین براى خود نصب کردند ، ( مانند حضرات آدم و داود ، که شیث و سلیمان را به جاى خود منصوب داشتند.) چه اینکه اگر رهبرى از سوى خدا یا پیامبر او تعیین شود علاوه بر اینکه وظیفه رهبرى به شایستگى ایفا مىگردد ، نقطه ابهامى که موجب شک و تردید در لزوم اطاعت باشد براى دین جویان راستین باقى نمىماند. برادران اهل سنت، این را از اصول اعتقادیه نمىدانند و مىگویند: وظیفه ما را در این باره آیه (اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولوا الامر منکم، خدا و رسول و فرمان روایان خویش را اطاعت کنید) بیان داشته است ، بر ما است که از فردى که زمام امور مسلمین ـ پس از پیغمبر ـ را به دست گرفت پیروى کنیم. اما شیعه، علاوه بر مدارک معتبرى که دالّ بر انتصاب فرد معینى از جانب خداوند در این باره دارد مىگوید: اگر معنى آیه این باشد که خداوند اطاعت از هر حاکمى که بر مسلمانان حکومت کند واجب نموده باشد ـ هرچند معصوم نباشد ـ تضاد لازم مىآید، زیرا بشر غیر معصوم، بسا به معصیت امر کند ـ چنانکه در مورد اکثر حکام پس از پیغمبر (ص) مشاهده گردید ـ پس اگر مردم فرمان وى را اطاعت کنند خدا را معصیت کرده اند، و اگر امر وى را عصیان نمایند بر خلاف دستور خداوند به اطاعت از اولوالامر عمل نموده اند . و دیگر این که شیعه و سنّى این حدیث را از رسول خدا به نحو تواتر نقل کرده اند: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة» (بحار:23/89 و مسند احمد حنبل:4/96 و مجمع الزوائد:5/218 و مسند ابى داود:259) طبق این حدیث شناخت امام و پذیرش زمامدار زمان ، چون شناخت خدا و پیامبر خدا شرط دین مسلمان است . بدیهى است که آن امامى که پیغمبر (ص) شناخت او را شرط اسلام مىداند ، امامى است که صحت عمل او و انطباق دستوراتش با احکام خدا و دستورات اسلام مورد تضمین پیغمبر خواهد بود ، و هرگز پیغمبر (ص) زعامت و زمامدارى فردى مثل چنگیز مُغول را شرط اسلام نمىداند. گرفته شده از کتاب معارف ومعاریف . | 
